Botulisme is een ziekte die voornamelijk onder watervogels slachtoffers maakt. In Nederland is in één geval in 1987 botulisme bij mensen geconstateerd. De meeste mensen denken dat botulisme alleen in de zomer voorkomt. Helaas is dit niet het geval. In de zomermaanden zijn er alleen veel meer gevallen dan in de rest van het jaar.
Wat veroorzaakt botulisme?
De oorzaak van de ziekte is een gif dat door een bacterie wordt gevormd. Deze bacterie heet Clostriudium botulinum, type C. Deze bacterie produceert onder “gunstige” omstandigheden een gif. Botulisme verspreidt zich snel via besmette dode dieren. De infectie met botulisme gebeurt door het opnemen van weefseldeeltjes van dode dieren of van maden, afkomstig uit dode, besmette dieren. Gunstige omstandigheden voor botulisme zijn:
Een eiwitrijk milieu d.w.z. dode vogels en vissen, vooral als deze in het water liggen.
Zuurstofarm water dat tussen de 15˚C en 35˚C ligt met name bij ondiepe, stilstaande wateren en plassen.
Ongunstige omstandigheden zijn een droge omgeving, temperaturen onder het vriespunt en hele hoge temperaturen. Om deze ongunstige situatie te overleven vormt de bacterie sporen. Een spore is een rustvorm van een bacterie. De bacterie verkeert dan in een sluimertoestand. Wanneer de leefomgeving weer gunstig wordt groeit de spore uit tot een bacterie. Deze gaat zich dan weer vermenigvuldigen en vormt gif.
Wat zijn de verschijnselen van botulisme?
Het gif veroorzaakt in eerste instantie verlammingsverschijnselen bij de besmette vogels. Wat direct opvalt is dat de vogels niet meer kunnen vliegen of lopen. De watervogels bewegen zich voort over water- en moddervlaktes d.m.v. hun vleugels. (i.t.t. loodvergiftiging waarbij de vogels ook niet kunnen vliegen, maar nog wel kunnen lopen en rennen). Ze krijgen problemen met het slikken en kunnen geen geluid meer voortbrengen. De vogels sterven als de ademhalingsspieren verlamd raken, waardoor er een zuurstoftekort ontstaat en het dier bewusteloos raakt en stikt.
Risico´s voor mensen
Over het algemeen is botulisme niet gevaarlijk voor mensen, honden en katten. Er is echter een kans dat mensen botulisme krijgen door het eten van zelf ingemaakt voedsel. Op bijvoorbeeld groenten kunnen zich sporen bevinden. De sporen worden bij het zelf inmaken in weckpotten meestal niet allemaal gedood en bevinden zich dan in een ideale groeiomgeving: zuurstofarm en eiwitrijk. De sporen kunnen in de pot uitgroeien tot botulisme bacteriën die gif gaan produceren. Voedsel uit een weckpot moet daarom altijd goed worden verhit voordat het wordt gegeten. Bij de industriële bereiding van voedsel in conserven is het gevaar voor het krijgen van botulisme in feite uitgesloten. Het voedsel wordt in de fabriek zodanig verhit, dat eventuele sporen worden vernietigd. Er kunnen daardoor geen botulisme bacteriën gevormd worden en er ontstaat dus geen gif.
Hoe voorkom je verspreiding
Elke dode watervogel is een bron van besmetting voor zijn omgeving die maandenlang kan aanhouden en moet daarom snel en hygiënisch worden opgeruimd.
- Geef dode watervogels nooit mee met de vuilnisman en begraaf ze ook niet zelf. Raak de dode vogel nooit met blote handen aan.
- Ziet u een dode watervogel meldt deze locatie dan aan de gemeente. De gemeente zorgt ervoor dat de dode dieren op de juiste wijze worden vernietigd.
- Herkent u verlammingsverschijnselen bij een watervogel bel dan direct de Dierenambulance.. Zij brengen de vogel zo snel mogelijk naar de Vogelopvang Woudenberg. Watervogels vormen na hun genezing geen gevaar meer voor hun omgeving.
- Geef de vogel nooit geen voedsel of water, omdat de vogel zich gemakkelijk kan verslikken vanwege de verlammingsverschijnselen.
